Ο κύριος Γιάννης Κάπος, δικηγόρος – Εργατολόγος και σύμβουλος στο διοικητικό συμβούλιο του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών απαντά στο in.gr σε 10 ερωτήσεις.
Τα πάνω – κάτω στις εργασιακές σχέσεις έχει φέρει η κρίση του κοροναϊού. Μετά από μια δεκαετία μνημονίων, όπου καταρρακώθηκαν οι εργασιακές σχέσεις και οπισθοχώρησαν δικαιώματα των εργαζόμενων που είχαν κατακτηθεί εδώ και δεκαετίες, φαίνεται ότι μπαίνουν σε μια ακόμη δύσκολη περίοδο.
Χιλιάδες εργαζόμενοι αγωνιούν για το μέλλον τους, ειδικά όσοι δουλεύουν σε επιχειρήσεις οι οποίες έβαλαν αναγκαστικό λουκέτο ή υπολειτουργούν.
Οι απαντήσεις αφορούν στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις εργαζομένων και εργοδοτών από την εφαρμογή των μέτρων για την προστασία από τον κορωνοϊό.
1. Εργάζομαι σε επιχείρηση της οποίας η λειτουργία απαγορεύτηκε με κυβερνητική απόφαση, ως μέτρο πρόληψης για την προστασία από τον κορωνοϊό. Μπορεί ο εργοδότης μου να μην με πληρώνει για το χρονικό διάστημα της απαγόρευση λειτουργίας; Δικαιούμαι κάποιου επιδόματος; Μπορεί να με απολύσει χωρίς να καταβάλλει αποζημίωση απόλυσης;
Η προσωρινή απαγόρευση λειτουργίας συνιστά γεγονός ανωτέρας βίας. Πρόκειται δηλαδή για απρόβλεπτο και τυχαίο γεγονός, το οποίο ήταν αδύνατο να αποτραπεί και αν ακόμα κατεβάλετο από τον εργοδότη το ανώτατο δυνατό μέτρο επιμέλειας, σύνεσης και πρόνοιας.
Όσο διαρκούν οι συνθήκες που συνιστούν ανώτερη βία, ο εργοδότης απαλλάσσεται της καταβολής μισθού. Σημειώνουμε, ότι προκειμένου να επικαλεστεί ο εργοδότης το λόγο ανώτερης βίας, ώστε να μην απασχολεί τον εργαζόμενο και να μην καταβάλλει μισθό, θα πρέπει να είναι αδύνατη η απασχόληση του εργαζομένου σε άλλη θέση της επιχείρησης, που εξακολουθεί να λειτουργεί ή και η εξ αποστάσεως εργασία.
Ειδικώς για τις περιπτώσεις αυτές των εργαζομένων που δεν δύναται να απασχολούνται λόγω των σχετικών μέτρων απαγόρευσης λειτουργίας, ανακοινώθηκε από την κυβέρνηση, η καταβολή επιδόματος ενίσχυσης, το οποίο θα καταβάλλεται στον εργαζόμενο από το Ελληνικό Δημόσιο.
Όσον αφορά στην απόλυση δίχως καταβολή αποζημίωσης, πέραν της ανακοινωθείσας από την κυβέρνηση ρύθμισης ότι όλες οι απολύσεις εργαζομένων από 18-3-2020 έως και άρσης των έκτακτων μέτρων θα είναι άκυρες, προκειμένου ο εργοδότης να απαλλαγεί της υποχρέωσης καταβολής αποζημίωσης πρέπει να υπάρξει οριστική (και όχι προσωρινή) διακοπή της εργασίας εξ αιτίας του περιστατικού ανωτέρας βίας.
2.Μπορεί ο Εργοδότης μου να εξακολουθεί να με απασχολεί, όσο διαρκούν τα μέτρα απαγόρευσης λειτουργίας και να μειώσει τον μισθό μου δίχως τη συγκατάθεσή μου;
Όχι. Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων (π.χ. διαθεσιμότητα, εκ περιτροπής απασχόληση) η μείωση μισθού δεν μπορεί να γίνει μονομερώς με απόφαση του εργοδότη.
3.Εργάζομαι σε επιχείρηση, η οποία δεν συγκαταλέγεται στις επιχειρήσεις, των οποίων απαγορεύτηκε η λειτουργία, ούτε και επηρεάζεται από τις σχετικές κυβερνητικές αποφάσεις. Μπορεί ο εργοδότης να μου απαγορεύσει να εργάζομαι δίχως να καταβάλλει τις νόμιμες αποδοχές;
Ο εργοδότης έχει την υποχρέωση πρόνοιας και προστασίας των εργαζομένων και ως εκ τούτου οφείλει να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία της υγείας αυτών, κατά την παροχή της εργασίας. Ακολούθως, αναλόγως των συνθηκών που επικρατούν είναι στη διακριτική ευχέρεια του εργοδότη να λάβει ήπια μέτρα αποφυγής συγχρωτισμού (π.χ. εργασία σε βάρδιες) έως και αυστηρότερα μέτρα, όπως την μερική ή ολική προσωρινή παύση των εργασιών της επιχείρησης. Εάν όμως αυτή η παύση αυτή δεν είναι αποτέλεσμα της κυβερνητικής απόφασης περί απαγόρευσης λειτουργίας, ούτε σχετίζεται με αυτήν, τότε είναι υποχρεωμένος να καταβάλλει το μισθό των εργαζομένων καθ’ όλο το χρονικό διάστημα μη απασχόλησής τους.
4. Μπορεί ο Εργοδότης μου να αλλάξει τη σύμβαση εργασίας μου από πλήρη σε μερική απασχόληση χωρίς τη συγκατάθεσή μου;
Όχι. Μπορεί όμως να επιβάλλει σύστημα εκ περιτροπής απασχόλησης ( απασχόληση κατά λιγότερες ημέρες την εβδομάδα ή κατά λιγότερες εβδομάδες το μήνα ή κατά λιγότερους μήνες το έτος ή και συνδυασμός αυτών κατά πλήρες ημερήσιο ωράριο εργασίας). Προϋποθέσεις επιβολής του συστήματος είναι οι εξής: i.περιορισμός της δραστηριότητας της επιχείρησης, ii.ενημέρωση των εργαζομένων και διαβούλευση με αυτούς, iii. διατήρηση των σχέσεων εργασίας (απαγόρευση απόλυσης). Το σύστημα εκ περιτροπής εργασίας, που έχει επιβληθεί από εργοδότη, δεν μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από εννέα μήνες ανά ημερολογιακό έτος.
5.Είναι δυνατό να με αναγκάσει ο εργοδότης μου να πάρω κανονική άδεια λόγω μείωσης των εσόδων της επιχείρησης από την εφαρμογή των μέτρων για τον κορωνοϊο;
Απ: Επιτρέπεται κατ’ εξαίρεση, η κατάτμηση του χρόνου αδείας εντός του αυτού ημερολογιακού έτους σε δύο περιόδους, εξαιτίας ιδιαίτερα σοβαρής ή επείγουσας ανάγκης της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης. Η πρώτη περίοδος της αδείας δεν μπορεί να περιλαμβάνει λιγότερες των έξι (6) εργασίμων ημερών επί εξαημέρου εβδομαδιαίας εργασίας και των πέντε (5) εργασίμων ημερών επί πενθημέρου ή προκειμένου περί ανηλίκων των δώδεκα (12) εργασίμων ημερών. Για την εφαρμογή του μέτρου κατάτμησης της άδειας απαιτείται έγκριση από το αρμόδιο Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας.
6.Μπορεί ο εργοδότης μου να χορηγήσει σε εμένα άδεια άνευ αποδοχών, δίχως τη συγκατάθεσή μου επικαλούμενος την κρίση λόγω του κορωνοϊού;
Όχι. Άδεια άνευ αποδοχών χορηγείται μόνο κατόπιν αιτήσεως του εργαζομένου και συναίνεσης του εργοδότη.
7.Είναι δυνατό ο εργοδότης μου να με θέσει μονομερώς σε διαθεσιμότητα, επικαλούμενος προβλήματα στην επιχείρηση λόγω του κορωνοϊου;
Σε περίπτωση περιορισμού της οικονομικής δραστηριότητας ο εργοδότης μπορεί , αντί της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, να θέτει εγγράφως σε διαθεσιμότητα τους εργαζόμενους της επιχείρησης, η οποία δεν μπορεί να υπερβεί συνολικά τους τρεις (3) μήνες ετησίως. Απαραίτητη προϋπόθεση η ενημέρωση και διαβούλευση. Κατά τη διάρκεια της διαθεσιμότητας ο μισθωτός λαμβάνει το ήμισυ του μέσου όρου των τακτικών αποδοχών των δύο τελευταίων μηνών, υπό καθεστώς πλήρους απασχόλησης.
8.Μπορεί ο Εργοδότης μου να με υποχρεώσει να εργάζομαι εξ αποστάσεως ως μέσο προστασίας για την αποφυγή εξάπλωση του κορωνοϊού;
Με την παράγραφο 2 του άρθρου 4 της Π.Ν.Π. της 11.3.2020 (ΦΕΚ Α’ 55), ο εργοδότης δύναται με απόφασή του να καθορίζει ότι η εργασία που παρέχεται από τον εργαζόμενο, στον προβλεπόμενο από την ατομική σύμβαση τόπο εργασίας, θα πραγματοποιείται, με το σύστημα της εξ αποστάσεως εργασίας, εφόσον αυτό είναι εφικτό, ώστε ο εργαζόμενος να μπορεί να συνεχίζει να παρέχει την εργασία του χωρίς να απαιτείται η φυσική του παρουσία στον τόπο εργασίας.
9.Είναι δυνατόν ο εργοδότης να αρνηθεί σε εμένα την άδεια ειδικού σκοπού, εφόσον ανήκω στις περιπτώσεις που τη δικαιούνται;
Η λήψη της άδειας ειδικού σκοπού συνιστά δικαίωμα του εργαζόμενου να το αιτηθεί στον εργοδότη και εκείνος οφείλει να την εγκρίνει, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις για τη λήψη της.
10.Σε περίπτωση που εμφανίσω συμπτώματα της μόλυνσης από τον κορωνοϊο COVID-19 μπορεί ο εργοδότης μου να με αναγκάζει να εργάζομαι;
Όπως ισχύει σε κάθε περίπτωση ασθένειας του εργαζομένου, ο εργοδότης δεν δύναται να αρνηθεί την χορήγηση αναρρωτικής άδειας. Ειδικώς δε για την περίπτωση του κορωνοϊού COVID-19 ενδείκνυται η άμεση απομάκρυνση από την εργασία εργαζομένου που υπάρχει πιθανότητα να νοσεί.
